شهرهای توریستی ایران و اماکن گردشگری

طبیعت
نمایی از طبعیت بهاری بوکان
گذر سیمینه رود از باغ‌های بوکان
کوه طرغه

باغ‌ها

نوشتار اصلی: امیرآباد بوکان

باغ‌های آلبالوی امیرآباد با قدمت بیش از هشتاد سال هر ساله تولیدکننده چندین تن انواع میوه و انواع سبزی است.[۹۶] این باغ‌های سرسبز از نامدارترین باغ‌های بوکان و حومه به‌شمار می‌آیند.[۹۷] درگذشته حدود ۲۰ باغ سرسبز که به‌دلیل وفور آب، در شهر وجود داشته‌است. از باغ‌های قدیمی بوکان می‌توان به باغ قاضی، باغ قاسم آقا، باغ‌های صلاح مهتدی، باغ میره‌بیگ، باغ ملاعلی، باغ سردار، باغ عبدالرحمن، باغ حاجی حریری، باغ‌های امیرآباد، باغ حاجی ابراهیم محمدیان، باغ حسن سام بیگی، باغ احمد کرمانج، باغ حاجی علی، باغ مام نصراله و باغ شیخ قادر نام برد. در میان آن‌ها اکنون تنها باغ‌های امیرآباد، باغ قاضی و باغ‌های کوسه (کوسته) به صورت سالم و نیمه سالم به‌جا مانده‌اند.[۹۸]
چشم‌اندازی از بوکان در روز (۱۲ مهٔ ۲۰۱۴)

سیمینه‌رود (تاتاهو)

نوشتار اصلی: سیمینه‌رود

رودخانه سیمینه‌رود در زبان کردی تَتَهو خوانده می‌شود که در اصل واژهٔ زرتشتی-اوستایی است و از ارتفاعات مناطق منگور و دهستان ترجان سرچشمه می‌گیرد. پس از آبیاری این دهستان وارد بوکان می‌شود و از وسط این شهر عبور می‌کند و به دریاچه ارومیه می‌ریزد. حواشی این رودخانه به ویژه دره‌ها و دشت‌های آن بسیار زیبا و دیدنی است.[۹۹] رودخانه سیمینه رود در مرکز دشت‌های وسیع و حاصل خیز حاجی لک، مجیدخان و بخشی از دشت سرچنار از توابع شهرستان بوکان قرار گرفته و حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار هکتار از زمین‌های این دشت‌ها را که بیشترین میزان تولید محصولات کشاورزی را به خود اختصاص می‌دهند و به لحاظ منابع آبی در چهار فصل سال از آب این رودخانه تأمین می‌شوند.[۱۰۰]

کوه طرغه

طَرَغه نام کوهی در ۲۲ کیلومتری غربی شهر بوکان است. جنس کوه از سنگ‌های آهکی و از نوع سوخته و ارتفاع آن ۲۲۲۴ متر و در خط راس اصلی رشته کوه‌های زاگرس قرار دارد.[۱۰۱] طرغه مختصات جغرافیایی آن بین ۱۶. ۳۳°۳۶ عرض جغرافیایی و ۲۲. ۵۷°۴۵ طول جغرافیایی است.[۱۰۲] این کوه یکی از بلندترین کوه‌های جنوب استان آذربایجان غربی[۱۰۳] و جایگاه صعود کوه‌نوردان منطقه و کشور است و علاوه بر وجود دو پایگاه برای استراحت کوهنوردان، دارای آثار سنگ تراشیده شده و بناهای تاریخی مربوط به عهد مغول و ایلخانان است. در میان مردم منطقه افسانه‌های زیادی دربارهٔ کوه طرغه نقل می‌شود.[۱۰۴] ریشه نام این کوه برگرفته از نام مغولی طرقائی یا «تراغای» است، تراغای نام پدر تیمور گورکان معروف به تیمور لنگ بود.[۱۰۵]
مردم
زبان، قومیت و مذهب
توزیع جغرافیایی مناطقی که در آن‌ها به زبان کردی سورانی سخن گفته می‌شود.

زبان مردم این شهر کردی سورانی یا کردی مرکزی است.[۱۰۶] سورانی خود به چندین لهجه تقسیم می‌شود. لهجهٔ رایج در سنندج لهجهٔ اردلانی است و لهجهٔ منطقهٔ بوکان نیز مکریانی نام دارد. البتّه لهجهٔ مکریانی مردم این شهر با سایر مناطق همجوار خود متفاوت بوده و بعضاً آن را لهجه بوکانی می‌نامند.[۱۰۷] مکریانی لهجه‌ای صاف و خالص و فصیح است و از حیث شکل و تعداد کلمات بسیار غنی است.[۱۰۸] به باور محمدامین شیخ‌الاسلامی مُکری ملقب به هیمن «در زبان کردی سورانی و در لهجه مکریانی و در مکریانی لهجه بوکانی، مطلوب تر است برای نوشتن زبان کُردی»[۱۰۹] باتوجه به نزدیکی بوکان به شهرهای مراغه و میاندوآب، بیشتر مردم آن به زبان ترکی آذربایجانی نیز مسلط هستند.[۱۱۰]

مردم بوکان عمدتاً سنی و شافعی مذهب هستند. در سال ۱۳۹۲ مسلمانان از جمعیّت این شهرستان ۹۳ درصد و در نقاط شهری ۹۲ درصد و در نقاط روستایی ۹۷ درصد را تشکیل می‌داده‌اند.[۱۱۱] اقلیتی از شیعیان نیز در بوکان ساکن هستند[۱۱۲] درگذشته یهودیان در این شهر سکونت داشته‌اند.[۱۱۳] در میان مسلمانان بوکان، خانواده‌های وجود دارد که سابقاً یهودی بودند و طی دهه‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ خورشیدی مسلمان شده‌اند که مردم منطقه به آن‌ها در اصطلاح، جدید الاسلام یا نومسلمان می‌گویند.[۱۱۴] در حال حاضر اقلیت‌های از سایر ادیان دیگر هم در سطح شهر ساکن هستند.
جمعیّت
نوشتار اصلی: جمعیت‌شناسی بوکان
تغییرات جمعیت بوکان (۱۳۹۰–۱۳۳۵)

در زمان سلطنت ناصرالدّین شاه، بوکان تحت تملک عزیزخان مکری جمعیّت آن در سال ۱۲۳۱ خورشیدی تنها ۱۰۰ نفر بوده‌است.[۵۳] بیشترین افزایش نسبی جمعیّت شهر بوکان در سال‌های ۱۳۵۵ الی ۱۳۶۵ بوده‌است که طی آن جمعیّت شهر بوکان از ۱۳ درصد به ۲۳ درصد رشد داشته‌است و از رقم ۲۰٬۵۷۹ نفر درسال ۱۳۵۵ به ۶۷٬۹۳۸ نفر در سال ۱۳۶۵ رسیده‌است که رشد جمعیّتی بسیار بالایی است و مهم‌ترین دلایل رشد جمعیّت این شهر در این دوره را می‌توان اثرات مستقیم انقلاب اسلامی ایران دانست که با آغاز جنگ‌های داخلی کردستان و ناامنی بیشتر روستاها، موج شدیدی از مهاجرت مردم روستاها به شهرها به وقوع پیوست که با شروع جنگ ایران و عراق این مهاجرت با ورود مهاجرین مناطق جنگ‌زده شدت بیشتری یافت.
هرم جمعیتی بوکان در سال ۱۳۸۵[۱۱۵] مردان سن زنان
۳٬۹۸۴ ۷۵+ ۱٬۶۳۰
۳٬۲۹۴ ۷۰–۷۴ ۱٬۵۳۱
۳٬۱۴۷ ۶۵–۶۹ ۱٬۵۶۱
۳٬۴۰۸ ۶۰–۶۴ ۱٬۸۸۴
۴٬۷۰۷ ۵۵–۵۹ ۲٬۵۸۸
۷٬۰۹۵ ۵۰–۵۴ ۳٬۵۹۷
۹٬۸۳۵ ۴۵–۴۹ ۵٬۰۹۸
۱۱٬۵۶۶ ۴۰–۴۴ ۵٬۷۵۳
۱۴٬۶۰۶ ۳۵–۳۹ ۷٬۵۱۰
۱۴٬۸۸۱ ۳۰–۳۴ ۷٬۳۴۵
۲۱٬۳۱۷ ۲۵–۲۹ ۱۰٬۷۹۸
۲۱٬۹۵۱ ۲۰–۲۴ ۱۰٬۰۹۵
۲۷٬۱۰۶ ۱۵–۱۹ ۱۳٬۳۴۵
۲۲٬۸۵۷ ۱۰–۱۴ ۱۱٬۵۲۴
۱۶٬۰۳۱ ۵–۱۰ ۸٬۲۳۴
۱۶٬۴۲۶ ۰–۴ ۸٬۴۶۴

در سرشماری سال ۱۳۹۰، جمعیّت بوکان ۱۷۰٬۶۰۰ نفر اعلام شد که از این تعداد ۸۵٬۸۳۵ نفر مرد و ۸۴٬۷۶۵ نفر زن و این تعداد در قالب ۴۳٬۲۶۹ خانوار بودند.[۱۱۶] بوکان سومین شهر پرجمعیّت استان آذربایجان غربی[۱۱۷][۱۱۸] و چهارمین شهر بزرگ کردنشین ایران است. جمعیّت شهر بوکان در شش ماه دوم هر سال بیش از ۱۷٬۰۰۰ نفر به آن اضافه می‌شود که ناشی از مهاجرت فصلی مردم روستاها در فصل‌های پاییز و زمستان به شهر است.[۱۱۹] در طرح سکان جمعیت در سال ۱۳۹۰ شهر بوکان با شهرهای ارومیه و خوی دارای جمعیّت ۱۰۰ تا ۲۵۰ هزار نفری استان آذربایجان غربی رتبه‌بندی شده‌است.